Qz qalas - Azrbaycann paytaxt 2015-ci ilin fevral aynda Yaponiyann Hokkaydo adasnda rsmi al olan 66-c Sapporo qar fiqurlar festivalnda Azrbaycan qardan dzldilmi Qz qalas v milli geyimli insan fiqurlar il itirak etmidir. Dadan hrlm nhng silindr Qz qalas unikal-konstruktiv quruluuna saxlanlan qz bu zaba dzmyrk Xalq trfindn bu qalalara qz adnn verilmsi onun thlklr zaman dmn trfindn fth olunmazlq rmzi hesab edilmsidir. bura gln hr bir ksd zngin tssrat v Onu bax il yola salan ahzad bunu grrk sevgilisini xilas etmk n qaladan suya atld, lakin qlbind qorxu hissinin inam stldiyin gr z d batd. Qz qalas Baknn, elc d Aberonun n mhtm v sirli memarlq abidsidir. saray il birlikd UNESCO-nun Dnya rs [3], Azrbaycann emblemlrindn biri olan Qz qalas Azrbaycan pul skinaslarnn stnd d dflrl tsvir edilmidir. Abidd mxtlif dvrlrd v mxtlif sviyylrd brpa ilri aparlmdr. Azerbaijan International (Autumn 2006). Qalann qaps kemid bir ne qatdan ibart olmudur. Professor Zummerin rhbrliyi altnda bir qrup tlb Qz qalasnda arxeoloji qazntlar aparmdr. Qalann ilnmsin, onun bayr divarnn nc yarusdan balayaraq bir da nazikliyind fuqi kmrlrl til klind blnmsin, hcmli plastikasna, onun formasnn qeyri-adiliyin gr dnya memarlnda analoqu yoxdur. Bu shif sonuncu df 20 iyun 2022 07:07 tarixind redakt edilib. Qz qalasnda xntnn dairvi qll ucalnda qalxmas, onlarn st meydanalar arasnda vaxtil birbaa balln olduunu gstrir. Bakn ks etdirn monitorda Uzunluu qala divarnn eni qdr olan qap yerinin tal tavannda qalm tikinti qalqlar bunu sbut edir. lk brpa ilrinin irvanahlar dvlti zamannda aparld gman olunur. Deiklr aquli 5 m drinliy qdr davam etdiriln hmin qaznt nticsind mlum olmudur ki, abidnin bnvrsi dniz trf enili olan nhng bir qayann zrind tikilmidir. Xalqmz bu qalalara hmi byk sevgi il yanam, onlarn haqqnda mxtlif rvaytlr v fsanlr qomular. Hmin novalar divarn irisi il bayra ynlir. Deiklr aquli xtt istiqamtinddir. nki baqa Aberon qalalarnda tikinti zaman hakimiyytd olan irvanah byk tntn v dbdb il kitablrd gstrildiyi halda, Aberonun n mhtm abidsind bel kitab gstricisi yoxdur. Birinci mrtbdn balayaraq qalann zl hisssin qdr gedn tnklri 22 x 18 sm ld drdknc formal saxs novalar vz edir. dyrlrimizin, maddi-mdniyyt abidlrimizin Onu da atdrlmas n Qala daxili hissd skkiz yarusa (mrtby) blnb. Tarixi v funksiyas msllrind bu qdr anln yaranmasnn balca sbbi Qz qalasnn yazl qaynaqlarda birbaa anlmamasdr. Kitabnin xtti slubca XII yzil aid edils d, Qz qalasnn hmin ada tikilmsi fikrini bir ox mtxssislr qbul etmirlr. Dqiq hesablama sasnda myyn edilmidir ki, qalann divarnn eni bnvr hissd 5 metrdirs, yuxar hisssind tqribn 4,5 mertdir. Ola bilsin bu tirlr kontrforsun iind gizli bir tikinti il laqdardr v ya zlzly qar amortizasiya rolunu oynamdr.
Kitabnin xtti slubca XII yzil aid edils d, Qz qalasnn hmin ada tikilmsi fikrini bir ox mtxssislr qbul etmirlr. Festival yalnz Yaponiyada deyil, btn dnyada populyarl il seiln q tdbirlrindndir. Tml hissd qala grkmd glck nsillr Birinci mrtb il ikinci mrtb arasnda laq yaratmaq yalnz tavanda olan dairvi deikdn nrdivan v ya ip vasitsil mmkndr. xntn tdqiqatlar gah kontrfors dayaq divar, gah dalaqran, gah da gizli xzin yeri saymlar. Azrbaycann emblemlrindn biri olan Qz qalas Azrbaycan pul skinaslarnn stnd d dflrl tsvir edilmidir. Qz qalasnn grkmind dinclik v grginlik zvi kild birlrk yenilmzlik, alnmazlq rmzi yaratmdr. Stendd qdim silah [20][21] Hmin abidnin dini sciyy damas haqqnda da fikirlr var. "Qdim mbd" O vaxtlardan qala xalq arasnda inam v mhbbtin, paklq v mrdliyin simvoluna evrilrk Qz Qalas adlandrlmaa balad. Quyunun thlksizliyini tmin etmk n onu qala divar irisind gizltmilr. Tarixi v funksiyas msllrind bu qdr anln yaranmasnn balca sbbi Qz qalasnn yazl qaynaqlarda birbaa anlmamasdr. Bu adn digr istifad formalar n bax: qz, qalas, bak, tarixi, abid, qz, qalas, shifsindn, istiqamtlndirilmidir, adn, digr, istifad, formalar, n, qz, qalas, dqiqldirm, qz, qalas, baknn, elc, aberonun, mhtm, sirli, memarlq, abidsidir, qala, qdim, qala, divarlar. 2010-cu ildn etibarn, hr il Qz Qalasnn yaxnlnda Heydr liyev Fondunun, "Qz Qalas" Bdii Qalereyasnn, Bak Masir ncsnt Muzeyinin v "ri hr" Dvlt Tarix-Memarlq Qoruunun tkilatl il beynlxalq "Qz Qalas" Beynlxalq incsnt festival keirilir. bu tavanlarn ortasnda dairvi Vaxt gedirdi. Tnklrin bir-birin geydirilmi hisslri (l trfi v divarnn xarici) hng mhlulu il mhkmlndirilmidir. 2000-ci ilin Qz qalasyla bal fsan Azrbaycanda bir ox poema v teatr tamaalarnn mvzusu olmudur. aparlan brpa ilrindn sonra blmsindki heliodispley Qz qalasnn kitabsinin Aberonun monumental xttatlq nnlrind bnzri taplmadndan Msud Davud olunu aradrmalarn bir qismi XII yzild yaam Slcuq byi il eynildirir, bzilri is bakl memar hesab edirlr. Daha sonra Bak xanl dvrnd qalann mhkmlndirilmsi mqsdiyl brpa ilrinin aparlmas myyn edilmidir. Dorudan da Qz qllr yrldilri crfi mvqlr gr mhm v lnmzdr. Aberon yarmadasnda otuzdan ox mdafi tikilisi var idi. Tarixdn mlumdur ki, Qafqaz Albaniyasnn cnub hrlrindn saylan Bak, Sasanilrin tsiri altnda idi. Ekspozisiyadak stendd qdim sntkarlq Birinci mrtb il ikinci mrtb arasnda laq yaratmaq yalnz tavanda olan dairvi deikdn nrdivan v ya ip vasitsil mmkndr. Digr trfdn bir ox alimlrin fikrin gr Kufi yazlarndan XXII srlrd istifad olunduu n Qala (st qat) hmin srlrd ina olunub. Maraa rsdxanasnda keiriln qazntlar zaman bu gnbzin dairsi akar edilib. Bel kitablr arabir, msln Dairvi Mrdkan qalasnda olduu kimi "sahib" szyl balyr. Birinci mrtbd divarn qalnl 5 m- atr. Orta sr mlliflri irisind Bak abidlrinin tsvirin mhm diqqt ayrm Arif rdbilinin "Bak qbristanlnda el bir gnbd var ki, onu hr kim grs heyrtdn l alar" kimi dqiq nvan olmayan, yayn mlumatlar is bu msllr he bir iq salmr. tn srin 60-c illrind Qz qalasnn ilkin olaraq hans mqsdlrl ina edilmsi mslsi myyn edilms d, abidnin XII yzildn Baknn mdafi sistemin daxil olduu v irvanahlarn n mhkm qalalarndan olan Bak qalasnn ba qllsi rolunu oynad mtxssislr trfindn qbul edilmidir. Bel ki, Aberon qalalarnn sahiblri sifariilri ox varl, nfuzlu, balca olaraq yksk vzifli dvlt adamlar olduundan kitablrd zlrinin dbdbli titullarn sayb "tikdirmidir", "tikmyi mr etmidir" ifadlri il tikintidki rollarn konkret gstrirlr. Bu tdqiqatlarn ehtimalna gr atgah mbdi olan Qz qalas e.. v 1,10 m enind olan Burada Qz Dala hrlm qorunub saxlanmasna v tbliin Professor Zummerin rhbrliyi altnda bir qrup tlb Qz qalasnda arxeoloji qazntlar aparmdr.[16]. Qiz qalasi Baki tarixi abide Dil Izle Redakte Qiz qalasi sehifesinden istiqametlendirilmisdir Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qiz qalasi deqiqlesdirme Qiz qalasi Bakinin elece de Abseronun en mohtesem ve sirli memarliq abidesidir Qala qedim qala divarlarinin cenub serq hissesinde denizkenari parkin bulvar yaxinliginda yerlesen mudafie meqsedli tarixi abidedir Uca qulle sekilli bu nadir abidenin acilmamis tarixi memarliq problemleri coxdur Hundurluyu 28 m diametri birinci mertebede 16 5 m dir Birinci mertebede divarin qalinligi 5 m e catir Qalanin daxili hissesi 8 mertebeye bolunur Her mertebe yonma daslarla tikilmis gunbez formali tavanla ortulmusdur Qala 1964 cu ilden muzey kimi fealiyyet gostermeye baslamis 2000 ci ilde UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina salinmisdir 2 Qiz qalasiQala40 21 58 sm e 49 50 14 s u Olke Azerbaycan AzerbaycanSeher Baki BakiYerlesir Asef Zeynalli kucesi Baki seheriAidiyyati Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq QoruguMemar Mesud Davud Ibn Huseyn ibn Qara Mesud Mesudovich Davudoglu Tikilme tarixi XII esr e e VII VI esrlere aid tikilinin yerinde insa olunub 1 Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiHundurluyu 29 5 mVeziyyeti muzeyUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden TowerTipiMedeniKriteriyaviTeyin edilib2000Istinad nom 958DovletAzerbaycanRegionAvropa ve AsiyaAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 2 2KateqoriyaEvEhemiyyetiDunya ehemiyyetliQiz qalasiQiz qalasi Dasdan horulmus bu tavanlarin ortasinda dairevi desikler vardir Desikler saquli xett istiqametindedir Bele ki VIII mertebenin tavaninin ortasinda olan dairevi desikden baxdiqda birinci mertebenin dosemesini gormek mumkundur Qalaya yegane giris yolu onun qerb terefinde yerin evvelki sethinden 2 m hundurlukde ve 1 1 m eninde olan tagli qapi yeridir 3 Azerbaycanin emblemlerinden biri olan Qiz qalasi Azerbaycan pul eskinaslarinin ustunde de defelerle tesvir edilmisdir 4 5 Son illerde Qiz qalasinda ve onun etrafindaki meydanda her il Novruz bayrami senliklerinin kecirilmesi enenesi yaranmisdir 5 Mundericat 1 Tarixi 2 Funksiyasi 3 Memarliq xususiyyetleri 4 Tedqiqi 5 Arxeoloji qazintilar 6 Berpasi 7 Medeniyyetde 8 Xaricde taninmasi 9 Qalereya 9 1 Azerbaycan manatinda Qiz qalasi tesvirleri 9 1 1 1992 ci ilde buraxilmis eskinazlar 9 1 2 1993 cu ilde buraxilmis eskinazlar 10 Istinadlar 11 Xarici kecidlerTarixi RedakteQala divarlari uzerindeki bir kitabede ereb dilinde bu sozler yazilmisdir Davudun oglu Mesudun qullesi Bezi tedqiqatcilar bu sexsin Qiz qalasini tikdiren feodal hakim oldugunu ehtimal edirler Lakin bu cur lokanik mezmunlu kitabelerde adeten memarlarin adinin qeyd edildiyi nezere alinsa Davudun oglu Mesud un Qiz qalasini insa eden memar oldugunu soylemek mumkundur 6 Kitabenin yazi uslubu ve xetti XII esr yazisina yaxin olduguna gore Qiz qalasinin mehz bu dovrde tikildiyi ehtimal edilir Diger terefden bir cox alimlerin fikrine gore Kufi yazilarindan X XII esrlerde istifade olundugu ucun Qala ust qati hemin esrlerde insa olunub Lakin bezi alimler bu fikirlerin sehv oldugunu iddia edirler Daslarin qatisiq mehlulundan eheng qarisigindan istifade olunmasindan Ilyas Babayev Qara Ehmedov kimi arxeoloqlarimiz mueyyen neticeye gelibler Onlar Qebeledeki birinci minilliyin ilk esrlerine aid edilen abideni esas goturubler Orada da abide eynen bele eheng qarisigi ile tikildiyinden Qiz Qalasini da antik dovre aid edibler Bu fikri Sara xanim Asurbeyli de tesdiq edib 7 Funksiyasi RedakteQiz qalasinin tikilme tarixi kimi funksiyasi barede de ireli surulen mulahizelerin bir coxu inandirici arqumentlere arxalandigi halda ferziyye ve uydurmadan ireli getmeyeni de var SSRI dovru metbuatinda yayilan Qiz qalasinin guya Roma imperatoru Domisianin I esr serefine ucaldilmis Kesar mebedi olmasi haqqinda yayilan informasiya bu cur hec bir tarixi elmi esasi olmayan tendensiyali uydurmadir 8 Funksiyaca Qiz qalasinin zikkuratin Abseron varianti atesperestlik mebedi sukut qullesi goz qullesi resedxana passiv mudafie tikilisi ve s olmasi haqqinda ziddiyyetli fikirler ireli surulmusdur Professor Cefer Qiyasi qeyd edir ki Qiz qalasinin evveler hansi meqsedle insa edilmesi uzerinde dayanmadan demek olar ki abidede uzunmuddetli passiv mudafie ucun tikilmis qulle tipli qalalarin seciyyevi cehetleri var divarlari cox qalindir asagida 5 m yuxarida 4 m qulleye basqini cetinlesdirmek ucun birinci ve ikinci mertebe arasinda pilleken qurasdirilmayib divarin icerisinde agzi ucuncu mertebeye acilan su quyusu qurulub govdesine bitisik burclu qala divari gedir ve s En baslicasi ise ic mekan qurulusu baximindan Qiz qalasi Abseron qesrlerinin dairevi qulleleri ile bir olub onlardan kemiyyetce boyuk hundurluyu ve mertebelerinin coxlugu ile secilir 9 Qiz qalasinin 1870 ci ilde cekilmis fotosu Abidenin qurulusuna esaslanaraq onun tarixini qedim dovrlere cekib aparan tedqiqatcilar Qalanin Zerdust dovru Zerdust daxmasi atesperestlik mebedi oldugunu bildirmisdirler Bu tedqiqatcilarin ehtimalina gore atesgah mebedi olan Qiz qalasi e e VIII VII esrlerde Kaspiana ve Midiyanin burclu mebedlerinin tesirile Xezer denizi sahilinde tebii yanan ateslerin arasinda mehz qedim od seheri Atesi Baquan da tikile bilerdi Bir cox alimlerin fikirlerine gore Qiz qalasinin Ciraqqala mudafie qalasina benzerliyini esas goturub onun Gilgilcay mudafie sistemine aid oldugunu da soylemek olar Qiz Qalasinin Simal Serqi Albaniyanin mudafie qalalarindaki memarliq elementleri ile oxsarligini qeyd ederek onu eramizin V VI esrlerine de aid eden mutexessisler de vardir Tarixden melumdur ki Qafqaz Albaniyasinin cenub seherlerinden sayilan Baki Sasanilerin tesiri altinda idi Ehtimal etmek olar ki Qiz qalasi Sasani imperiyasinin simaldaki merzbanliginda mehz Albaniya erazisinde tikdirdikleri mudafie sistemine daxil idi Esrler boyu muxtelif doyuslerde zerer gormus Qiz qalasi tedricen berpa edilerek orta esrlerde Baki Qala divari ile beraber seherin mudafie isine xidmet etmisdir Bunu abidenin tikinti qurulusundaki deyisiklikler de subut edir Qala ele bir formadadir ki seher dusmen terefinden feth edildikde dovrun hokmdari ve ya ona yaxin olan adamlar qalanin qapilarini baglayaraq uzun muddet muqavimet gostere bilsinler Butun bunlar mudafie ehemiyyetli qalalar ucun xarakterik olduguna gore her hansi mebed gozetci qullesi ve ya resedxana ucun bele mudafie tedbirlerinin tetbiqi zeruret teskil ede bilmez 10 Elbette abideden oz dovrune gore meqsedyonlu istifade edilmesi tekzib edilmir Qiz qalasinin Abserondaki mudafie tipli mohtesem qalalara Merdekan Ramana Suvelan Nardaran qalalari benzerliyini qeyd etmek olar 11 Memarliq xususiyyetleri Redakte Azerbaycan SSR in buraxmis oldugu poct markasinin uzerinde tesvir edilmis Qiz qalasi resmi Musteqil Azerbaycanin buraxmis oldugu poct markasinin uzerinde tesvir edilmis Qiz qalasi resmi Qiz qalasinin kenardan gorunusu Qiz qalasinin plani Deniz goy rengle qeyd olunmusdur Ucaligi ve bayir gorkemi ile Abseronun elece de butun Azerbaycanin mudafie qulleleri icerisinde tayi olmayan Qiz qalasi daha cox planinin benzersiz formasi ile diqqeti celb edir Bu benzersizliyi dairevi qulleye bitisik cixinti emele getirmisdir Cixintini tedqiqatcilar gah kontrfors dayaq divari gah dalgaqiran gah da gizli xezine yeri saymislar C Qiyasi qeyd edir ki funksiyasi deqiqesdirilmeyen bu ayrintinin ustu qala mudafiecileri ucun elave doyus yeri de ola bilerdi 9 Abseron qalalarinin butun mudafie gucu onlarin damlarinda yigilirdi ve qalaya edilen basqinlara muqavimet baslica olaraq qullelerin yasti damlarindan aparilirdi Qiz qalasinda cixintinin dairevi qulle ucaliginda qalxmasi onlarin ust meydancalari arasinda vaxtile birbasa bagliligin oldugunu gosterir Cixinti hem de qalaya en cox hucum gozlenen serq terefden qoyulmusdur Azerbaycan memarliginda qala tikintisinde mudafieni guclendirmek ucun ireli cixarilmis qurgularin varligina basqa numune olaraq Cavansir qalasini gostermek olar Abseron qesrlerinin qullelerinde oldugu kimi Qiz qalasinda da uca silindrik tutum bayirda asagidan yuxariya dogru yungulce daraldigi halda iceride eksine mertebeler yuxari qalxdiqca genislenir birinci mertebede ic diametr 6 25 m sonuncu mertebede 7 0 m Bu yolla qalanin muhendis ve baxis dayaniqligi guclendirilir Qiz qalasi neheng qaya uzerinde tikilmisdir En uca tutum hundurluyu 30 metre catan dairevi qulle enisli sal qayanin yuxarisinda yerlesir Qulleden ayrilan cixinti bir az alcaqdir Cixintinin uca ve qalin das kutlesi qullenin cevresine toxunandir Sanki cixinti burularaq qulle silindrine cevrilir Kenardan ve yuxaridan baxdiqda ise bu doqquz goruntusu yaradaraq binanin 9 seklinde tikilmesi effektini verir Qulle cixintisinin ust hisselerinin qabariq ufuqi dasi siralari ile plastik uzlenmesi bu siralar arasi cokeklikler ilkin dovrlerde ag eheng kutlesi ile dolu olub sethlerde ozumlu bediilik spiralvari elave hereket yaradir Qiz qalasinin gorkeminde dinclik ve gerginlik uzvi sekilde birleserek yenilmezlik alinmazliq remzi yaratmisdir Baki Qiz qalasi dahi senetkar bacariginin guclu bediilik derecesine yukseltdiyi ezemet simvoluna cevirdiyi sadelik numunesidir Qalanin birinci mertebesinin hundurluyu 3 diger mertebelerin hundurluyu ise orta hesabla 2 5 m dir Mertebelerarasi elaqe qalanin cenub serq divarinin icerisinde duzeldilmis pillekenler vasitesile saxlanilir Birinci mertebe ile ikinci mertebe arasinda elaqe yaratmaq yalniz tavanda olan dairevi desikden nerdivan ve ya ip vasitesile mumkundur Qalanin qapisi kecmisde bir nece qatdan ibaret olmusdur Uzunlugu qala divarinin eni qeder olan qapi yerinin tagli tavaninda qalmis tikinti qaliqlari bunu subut edir Bundan elave qapinin agzinda kecmisde bir nece quyu da movcud olmusdur Belelikle Qiz qalasina orta esrlerde daxil olmaq isteyen her kes hemin quyularin yanindan ehtiyatla kecerek nerdivan vasitesile qapiya qalxmali giris yolu uzerinde olan qapilardan kecmeli ve nehayet birinci mertebeye catmali idi Ortadaki desikden yuxari mertebelere qalxmaq ucun ip nerdivandan istifade olunurdu 12 Qalanin cenub ve cenub serq tereflerini xususile denizi nezaret altinda saxlamaq ucun mazgallar duzeldilmisdir Bunlar qalanin icerisine temiz hava daxil olmaq isine de xidmet etmisdir 1962 1963 cu illerde qalanin birinci mertebesinin dosemesinde arxeoloji qazinti isleri aparilmisdir 5 m derinliye qeder davam etdirilen hemin qazinti neticesinde melum olmusdur ki abidenin bunovresi deniz terefe enisli olan neheng bir qayanin uzerinde tikilmisdir Buradan bele bir neticeye gelmek olur ki abideye deniz terefden bitisik olan kontrfors hemin enisin qarsisinda qalaya esas dayaq rolunu oynamisdir 13 1964 cu ilde qalada tedqiqat isleri aparilan zaman bunovreden 14 m hundurlukde iceriye dogru uzanan boyuk agac tirlerin oldugu mueyyen olunmusdur Onlarin ne meqsedle istifade edilmesi melum deyil Ola bilsin bu tirler kontrforsun icinde gizli bir tikinti ile elaqedardir ve ya zelzeleye qarsi amortizasiya rolunu oynamisdir Deqiq hesablama esasinda mueyyen edilmisdir ki qalanin divarinin eni bunovre hissede 5 metrdirse yuxari hissesinde teqriben 4 5 mertdir Qiz qalasinin tikinti qurulusunda maraqli cehetlerden biri de onun icerisinde qayadan ovulub duzeldilmis su quyusudur Diametri 0 7 m olan bu quyu qalanin cenub serq divarinin icindedir Su quyusunda qazinti isleri aparilmisdir Quyudan tapilan maddi medeniyyet qaliqlari buradan XII esrden baslayaraq istifade olundugunu gosterir Hesablamalar neticesinde melum olmusdur ki quyunun deniz suyunun seviyyesi ile hec bir elaqesi yoxdur Quyunun suyu kimyevi analiz olunmus onun icmek ucun tam yararli olmasi mueyyenlesdirilmisdir Quyunun agiz hissesi Qalanin ucuncu mertebesinin dosemesi seviyyesinden baslayib divar boyu asagiya dogru 13 m davam edir Quyunun tehlukesizliyini temin etmek ucun onu qala divari icerisinde gizletmisler Onun simal ve cenub divarinda enib qalxmaq ucun 10 12 sm derinlikde ayaq yerleri vardir Quyunun 12 m derinliyinde divar genislenir Qiz qalasi ve Sirvansahlar Sarayi arasinda gizli yeralti yolun mehz su quyusunun asagi hissesinden baslanmasi ehtimal olunur 14 1982 ci ilde Iceri Seherin serq terefinde aparilan genismiqyasli arxeoloji qazintilar neticesinde askar edilen ilk yeralti yol orta esrlerde Bakinin merkezi ticaret kucesi sayilan Samaxi Qala qapisindan baslayib Salyan darvazasina dogru geden bas kucenin serq terefinde simal cenub istiqametinde yerlesir Maraqlidir ki yolun xetti XIV esrde tikilmis Multani karvansarasinin altindan kecerek Qiz qalasina dogru gedir Qalanin cenub qerb terefindeki divari daxilinde ikinci mertebeden baslayaraq yeddinci mertebeye qeder dasdan seliqe ile horulmus quyu formasinda sirim oyuq vardir Her mertebede hemin sirim olan yerde yarimdaire seklinde taxca acilmisdir Sirimin icerisine uzunlugu 40 45 sm diametri 25 30 sm divarinin qalinligi ise 2 2 sm olan saxsi tunkler yuxaridan asagiya dogru bir birinin icerisine geydirilmekle yerlesdirilmisdir Tunklerin bir birine geydirilmis hisseleri col terefi ve divarinin xarici eheng mehlulu ile mohkemlendirilmisdir Birinci mertebeden baslayaraq qalanin ozul hissesine qeder geden tunkleri 22 x 18 sm olcude dordkunc formali saxsi novcalar evez edir Hemin novcalar divarin icerisi ile bayira yonelir Saxsi tunkler ve novcalar uzerinde dulus carxinin izleri aydin gorunur 15 Tedqiqi Redakte Qalada teskil edilmis muzeyde Azerbaycan xalqinin etnoqrafiyasini eks etdiren eksponatlar Qiz Qalasinin daxili interyeri das dosemeli mertebe qati Qiz qalasinin arxeoloji tedqiqine kecen esrin 20 ci illerinin evvellerinde baslanilmisdir Professor Zummerin rehberliyi altinda bir qrup telebe Qiz qalasinda arxeoloji qazintilar aparmisdir 16 Tarixi ve funksiyasi meselelerinde bu qeder casginligin yaranmasinin baslica sebebi Qiz qalasinin yazili qaynaqlarda birbasa anilmamasidir Orta esr muellifleri icerisinde Baki abidelerinin tesvirine muhum diqqet ayirmis Arif Erdebilinin Baki qebristanliginda ele bir gunbed var ki onu her kim gorse heyretden el calar kimi deqiq unvani olmayan yaygin melumatlar ise bu meselelere hec bir isiq salmir Qiz qalasinin bayir sethinde yerden 14 m ucaliqda olan kicik bir kitabe de arasdirmacilar arasindak mubahiseni kese bilmemisdir Birincisi ona gore ki kitabe Dairevi Merdekan qalasi ve Nardaran qalasinda oldugu sayaq uzluk horguye uzvi daxil edilmemisdir ve bu sebebden de mutexessislerin ekseriyyeti onun sonradan divara qurasdirildigini qebul edirler Ikincisi analogiyasi olmadigindan kitabenin metni Mesud Davud oglunun qubbesi basqa bir oxunusa gore qullesi cetin izah olunur Bele ki Abseron qalalarinin sahibleri sifariscileri cox varli nufuzlu baslica olaraq yuksek vezifeli dovlet adamlari oldugundan kitabelerde ozlerinin debdebeli titullarini sayib tikdirmisdir tikmeyi emr etmisdir ifadeleri ile tikintideki rollarini konkret gosterirler Bele kitabeler arabir meselen Dairevi Merdekan qalasinda oldugu kimi sahib sozuyle basliyir Qiz qalasinin yegane giris qapisi Poct markasi 2010 Qalalarin muelliflerine geldikde cox yigcam kitabelerde onlarin adlari onunde emelidir ustad memar sozleri yazilirdi Qiz qalasinin kitabesinin Abseronun monumental xettatliq enenelerinde benzeri tapilmadigindan Mesud Davud oglunu arasdirmacilarin bir qismi XII yuzilde yasamis Selcuq beyi ile eynilesdirir bezileri ise bakili memar hesab edirler Kitabenin xetti uslubca XII yuzile aid edilse de Qiz qalasinin hemin cagda tikilmesi fikrini bir cox mutexessisler qebul etmirler Cunki basqa Abseron qalalarinda tikinti zamani hakimiyyetde olan Sirvansah boyuk tentene ve debdebe ile kitabelerde gosterildiyi halda Abseronun en mohtesem abidesinde bele kitabe gostericisi yoxdur Bu sebebden Qiz qalasinin Sirvansahlar caginda ucaldilmasi fikri birmenai olaraq redd edilmisdir 17 Sirvansahlar olsa olsa XII yuzilde bu qedim abidede berpa ve yenidenqurma isleri aparmislar Qiz qalasinin ilkin olaraq hansi meqsedlerle insa edilmesi meselesi mueyyen edilmese de abidenin XII yuzilden Bakinin mudafie sistemine daxil oldugu ve Sirvansahlarin en mohkem qalalarindan olan Baki qalasinin bas qullesi rolunu oynadigi mutexessisler terefinden qebul edilmisdir Iceriseherin simal serq kuncunde yerlesen qalanin mifler ve efsanelerle ehate olunmus tarixi muxtelif sivilizasiyalar ve xalqlarla elaqelendirilir Lakin bununla bele erazide ilk insan meskunlasmasinin Paleolit dovrune tesaduf etmesi subut edilmisdir 18 Bakinin tarixi ve memarliq abideleri haqqinda genis tedqiqatlarin muellifi olan prof Sara xanim Asurbeyli qalanin ozulunun qayanin 15 m derinliyine qeder getdiyini qeyd etmekle yanasi onun IV VI esrlerde insa edilmesi ehtimalini da ireli surmusdur 19 Taninmis alim akademik Bretanski de qalanin V VI esrlerde insa edilmesi ehtimalini qeyd etmisdir 14 Arxeoloji qazintilar RedakteBele bir fikir soylenilmisdir ki Qiz qalasi Abseronun basqa mudafie tikintileri kimi qala rolunu oynamis seherin mudafiesi ucun istifade edilmisdir 20 21 Hemin abidenin dini seciyye dasimasi haqqinda da fikirler var 22 23 Basqa bir ferziyye ise Qiz qalasinin resedxana kimi istifade olunmasini ireli surur 24 Qiz qalasi etrafinda aparilan qazintilar zamani uze cixarilmis monumental binanin zirzemisinin tedqiqi de maraqli tapintilardan olub seher memarliginin bezi mubahiseli meselelerine aydinliq getirmek ucun muhum elmi ehemiyyet kesb edir 25 Dini xarakterli tikili qaliqlari da 1998 ci ilde Qiz qalasi etrafinda aparilmis arxeoloji qazinti zamani uze cixarilmisdir Qiz qalasinin etrafinda aparilan qazinti zamani Bakinin qedim memarliq abidelerinden biri X esre aid edilen mescidin qaliqlari uze cixarilmisdir 26 Berpasi RedakteAbidede muxtelif dovrlerde ve muxtelif seviyyelerde berpa isleri aparilmisdir Ilk berpa islerinin Sirvansahlar dovleti zamaninda aparildigi guman olunur Daha sonra Baki xanligi dovrunde qalanin mohkemlendirilmesi meqsediyle berpa islerinin aparilmasi mueyyen edilmisdir Abidede genis berpa ve tedqiqat isleri Azerbaycan SSR qurulduqdan sonra aparilmisdir 1963 1965 ci illerde qala etrafli tedqiq edilmis prof Ehmedov terefinden birinci mertebede ve qalanin etrafinda arxeoloji qazintilar aparilmis qala divarinin icinde yerlesen su quyusu kesf edilmisdir 2000 ci ilde Iceriseher Baki qalasi ve Qiz qalasiyla birge UNESCO nun Umumdunya Irsi siyahisina salinmisdir Ele hemin il Bakida bas veren zelzeleden sonra qala 2004 2009 cu illerde abide Tehlukede olan Umumdunya Irsi abideleri siyahisina salinmisdir Bundan sonra abidenin berpasi ve qorunmasiyla bagli elave tedbirler kecirilmis ve UNESCO nun 1 fevral 2010 cu il tarixinde kecirilen sessiyasinda qala tehlukede olan abideler siyahisindan cixarilmisdir 27 28 29 Medeniyyetde Redakte Qiz qalasi baletinin premyerasi zamani Q Almaszade Gulyanaq ve K Batasov ise Polad rolunda Qiz qalasiyla bagli efsane Azerbaycanda bir cox poema ve teatr tamasalarinin movzusu olmusdur 1940 ci ilde boyuk bestekar Efrasiyab Bedelbeyli hemin efsanenin motivleri esasinda ilk Azerbaycan baleti olan Qiz qalasi baletini yazmisdir 30 Balet ilk defe Azerbaycan Dovlet Opera ve Balet Teatrinda sehnelesdirilmisdir Qiz qalasinin gece isiqlandirilmasi Qiz qalasi 1992 2006 ci illerde 1 ve 250 manatliq 31 2006 ci ilden 10 manatliq 32 ve 5 qepiklik 33 pul eskinaslarinda tesvir edilmisdir 2010 cu ilden etibaren her il Qiz Qalasinin yaxinliginda Heyder Eliyev Fondunun Qiz Qalasi Bedii Qalereyasinin Baki Muasir Incesenet Muzeyinin ve Iceri seher Dovlet Tarix Memarliq Qorugunun teskilatciligi ile beynelxalq Qiz Qalasi Beynelxalq incesenet festivali kecirilir 34 Xaricde taninmasi Redakte Yaponiyanin Hokkaydo adasinda resmi acilisi olan 66 ci Sapporo qar fiqurlari festivalinda Azerbaycanin qardan duzeldilmis Qiz qalasi fiquru 2015 ci ilin fevral ayinda Yaponiyanin Hokkaydo adasinda resmi acilisi olan 66 ci Sapporo qar fiqurlari festivalinda Azerbaycan qardan duzeldilmis Qiz qalasi ve milli geyimli insan fiqurlari ile istirak etmisdir Sapporo seherinin merkezinde yerlesen Odori parkinda teskil edilmis festivalda qar ve buzdan duzeldilmis muxtelif olculu 207 heykel numayis etdirilir Onlar dunyanin muxtelif olkelerinden gelmis heykelteraslar terefinden duzeldilib 35 Azerbaycan festivalda ilk defe Hokkaydo Universiteti Xarici Telebeler Assosiasiyasinin prezidenti Elibey Memmedovun tesebbusu ile duzeldilmis Qiz qalasi ve milli geyimli insan fiqurlari temsil edilmisdir Festival yalniz Yaponiyada deyil butun dunyada populyarligi ile secilen qis tedbirlerindendir Her il bu festivali yerli sakinlerle yanasi xarici olkelerden gelmis iki milyondan cox insan ziyaret edir 36 Qalereya RedakteAzerbaycan manatinda Qiz qalasi tesvirleri Redakte 1992 ci ilde buraxilmis eskinazlar Redakte 1992 ci ilde buraxilmis 1 manatliq esginas 1992 ci ilde buraxilmis 10 manatliq esginas 1992 ci ilde buraxilmis 250 manatliq esginas 1993 cu ilde buraxilmis eskinazlar Redakte 1993 cu ilde buraxilmis 1 manatliq esginas 1993 cu ilde buraxilmis 5 manatliq esginas 1993 cu ilde buraxilmis 10 manatliq esginas 1993 cu ilde buraxilmis 50 manatliq esginas 1993 cu ilde buraxilmis 100 manatliq esginasIstinadlar Redakte Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden Tower ingilis ISESCO nun resmi sayti 2000 2012 03 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 02 http whc unesco org en list AZERBAJDZhAN IV XVIII vekov L S Bretanickij B V Vejmarn Izdatelstvo ISKUSSTVO Moskva 1976 Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden Tower Unesco org Istifade tarixi November 25 2010 1 2 Baku Azerbaijan Evaluation Report pdf Unesco org Istifade tarixi November 25 2010 Qiz qalasi 2012 03 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 06 http www azadliq org content article 2182488 html Qiz Qalasinin eslinde nece yasi var Azadliq radiosu C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 162 1 2 C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 163 Geheimnis des Jungfrauenturm soll gelost werden Mythisches Bauwerk mit Laser durchleuchtet Qiz qalasi Blair Sheila 1992 The monumental inscriptions from early Islamic Iran and Transoxiana BRILL seh 155 ISBN 9004093672 Istifade tarixi November 27 2010 1 2 Ibrahimov Dr Kamil The Mystery of the Maiden Tower Visions of Azerbaijan 22 26 Istifade tarixi November 28 2010 Karoly Gink Ilona Turansky Aserbaidschan Palaste Turme Moscheen Dausien Werner Verlag Juli 1997 ISBN 3 7684 1955 X C Gusejnova 1992 str 119 C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 164 Lonely Planet 1000 Ultimate Experiences Lonely Planet 2009 seh 191 ISBN 1741799457 S Asurbeyli Baki seherinin tarixi Baki 2007 seh 154 O Sh Ismizade 1964 1965 1968 M Halilov 1997 str 296 297 R M Girshman 1978 str 37 41 D A Ahundov 1974 str 14 25 G Ahmedov 1997 str 179 191 K Ferhadoglu 2006 seh 60 F E Ibrahimov 1999 Decision 27COM 7B 59 Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden Tower Azerbaijan Unesco org Decision 28COM 15A 29 Unesco org Decides to retain the Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden Tower Azerbaijan on the List of World Heritage in Danger Unesco org Efrasiyab Bedelbeylinin yaradiciliginin xronologiyasi Central Bank of Azerbaijan National currency 1 5 10 50 100 and 250 manat Retrieved on 25 February 2010 Central Bank of Azerbaijan National currency 10 manat Retrieved on 25 February 2010 Central Bank of Azerbaijan National currency New generation coins Retrieved on 25 February 2010 V Baku poyavilis krasochnye Devichi bashni rus http www science gov az pages istoricheskie zdaniya http azertag az xeber 830085Xarici kecidler Redakte Baki portaliQiz Qalasi haqqinda etrafli melumat olu kecid Qiz qalasi ing Secrets of the Maiden Tower Azerbaijan International Autumn 2006 Baku s Maiden Tower from Azerbaijan International Maiden Tower a Hindu Temple for the Fire God Agni Arxivlesdirilib 2011 05 15 at the Wayback Machine Qalanin 3D modeli Bakinin tarixi remziMenbe https az wikipedia org w index php title Qiz qalasi Baki amp oldid 6020891, wikipedia, Copyright 2021, Btn hquqlar qorunur |, Msud Davud bn Hseyn ibn Qara (Msud Msud, XII sr (e..